Zoeken Zoeken
Menu

Onderzoekslijn Angst-, Dwang- en PTSS

De onderzoekslijn Angst-, Dwang- en Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is onderdeel van het expertisecentrum Overwaal. Het onderzoek richt zich op cliënten van jong tot oud met zeer ernstige en complexe problemen.

Deze onderzoeken gaan over Angst-, Dwang-, en PTSS:

Cognitieve Remediatie Therapie als treatment enhancer bij Anorexia Nervosa - +

In mijn promotieonderzoek richt ik me op Anorexia Nervosa en de Obsessieve-Compulsieve stoornis. Hoewel de huidige behandelingen redelijk succesvol zijn is er nog ruimte voor verbetering. Eén van de manieren om behandelresultaten te verbeteren is door behandeling ook te richten op onderliggende problemen. Een voorbeeld van zo’n onderliggend probleem is verminderde flexibiliteit en aandacht voor details in plaats van het grote geheel in oog te houden. Cognitieve remediatie-therapie (CRT) richt zich hierop; in een randomized controlled clinical trial met vier topGGZ centra hebben we onderzocht of CRT de behandeling voor Anorexia Nervosa en voor de Obsessieve-Compulsieve stoornis verbetert. Daarnaast participeer ik aan onderzoek naar de effecten van schematherapie gecombineerd met exposure en responspreventie bij angst- en dwangstoornissen.

Onderzoekers:
Boris van Passel
Gert-Jan Hendriks
Daniëlle C. Cath
Unna N. Danner
Alexandra E. Dingemans
Lot C. Sternheim
Eni S. Becker
Eric F. van Furth
Annemarie A. van Elburg

Locatie en contactgegevens:
Pro Persona, Pastoor van Laakstraat 48, 6663 CB Lent
(024) 82 00 800
b.van.passel@propersona.nl

Partners:

  • Behavioural Science Institute, Radboud University Nijmegen
  • Altrecht Eating Disorders Rintveld, Zeist
  • Department of Clinical Psychology, Utrecht University
  • Rivierduinen Eating Disorders Ursula, Leiden
  • Rijksuniversiteit Groningen & University Medical Center Groningen, department of psychiatry

Publicaties:

  • 2023: Cognitive flexibility does not moderate nor mediate treatment effect: an exploratory study in obsessive compulsive disorder and anorexia nervosa (in preparation)
  • Sternheim, L., van Passel, B., Dingemans, A., Cath, D., & Danner, U.N. (2022) Cognitive and Experienced Flexibility in Patients With Anorexia Nervosa and Obsessive Compulsive Disorder. Front Psychiatry, 13, 8689211. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2022.868921
  • Van Passel, B., Danner, U., Dingemans, A., Aarts, E., Sternheim, L., Becker, E.S., van Elburg, A., van Furth, E.F., Hendriks, G.J., & Cath, D. (2020). Cognitive Remediation Therapy Does Not Enhance Treatment Effect in Obsessive-Compulsive Disorder and Anorexia Nervosa: A Randomized Controlled Trial. Psychother Psychosom, 89(4), 228-241. https://doi.org/10.1159/000505733
  • Van Passel, B., Danner, U., Dingemans, A., van Furth, E., Sternheim, L., van Elburg, A., van Minnen, A., van den Hout, M., Hendriks, G.J., & Cath, D. (2016). Cognitive remediation therapy (CRT) as treatment enhancer of eating disorders and obsessive compulsive disorders: study protocol for a randomized controlled trial. BMC Psychiatry, 16(1), 393. https://coi.ort/10.1186/s12888-016-1109-x
ROM GPS Multicenter cohortstudie bij ouderen met angst/depressie of somatische symptoomstoornissen - +

Onderzoekers:
Gert-Jan Hendriks
Nessa Ikani

Locatie en contactgegevens:
Pro Persona Research
Expertisecentrum Ouderpsychiatrie Maria Mackenzie

Partners:
Hoofdonderzoeker is Prof. Dr. Richard Oude Voshaar, hoogleraar ouderenpsychiatrie UMC Groningen afdeling Psychiatrie

Publicaties:

ZOOM IN onderzoek bij Angst en Depressie - +

Angst-, dwang- en posttraumatische stressstoornissen (PTSS) komen vaak samen voor met depressieve stoornissen. Veel onderzoeken kijken echter alleen naar elke stoornis afzonderlijk en negeren het feit dat ze in de praktijk vaak samen voorkomen. Het ZoomIn-onderzoek wil hier verandering in brengen en richt zich op belangrijke aspecten die bij al deze stoornissen voorkomen: Piekeren, vermijdingsgedrag en het controleren van gedachten. Door deze factoren te onderzoeken bij mensen met en zonder combinatie van stoornissen, hopen we beter te begrijpen hoe ze de behandeling beïnvloeden. Daarnaast kijken we ook hoe het kan leiden tot terugkerende symptomen na de behandeling. Dit onderzoek is van groot belang, omdat het ons inzicht kan geven in waarom behandelingen meer of minder effectief zijn voor specifieke mensen. Hierdoor kunnen we in de toekomst behandelingen beter afstemmen op het individu.

Onderzoekers:
Nessa Ikani
Gert-Jan Hendriks
Jan Spijker
Joppe Klein Breteler
Janna Vrijsen
Julie Krans
Mina Maharadjdin
Merve Karadas

Locatie en contactgegevens:
Gebouw Sterrenberg, Nijmeegsebaan, Nijmegen
Onderzoek.zoomin@propersona.nl en n.ikani@propersona.nl

Partners:

  • NijCare
  • Radboud Universiteit
  • Radboud UMC
Cortisol voor PTSS - +

PTSS behandeling werkt niet voor iedereen even goed. Wij onderzoeken hoe trauma verband houdt met veranderingen in het stresssysteem, en of medicatie kan zorgen voor een vermindering van angst. Het doel is een stap richting meer persoonlijk afgestemde behandeling voor PTSS.

Wilt u hieraan bijdragen? Wij zoeken mensen die nog op de wachtlijst staan voor PTSS behandeling, en mensen voor wie dit niet goed genoeg hielp.

Meer weten? Ga naar www.cortisolvoorptss.nl.

Dit onderzoek wordt uitgevoerd door Radboudumc in samenwerking met Pro Persona.

Onderzoekers:
Laura de Nooij
Gert-Jan Hendriks
Robbert-Jan Verkes (Pompestichting)
Benno Roozendaal (extern)
Erno Hermans (extern)

Locatie en contactgegevens:
Radboudumc, Donders Centre for Cognitive Neuroimaging
Laura.denooij@radboudumc.nl

Partners: 

  • RadboudUMC
  • Donders Institute
  • ADF stichting
Vergelijking symptoom presentaties behandeluitkomsten jongeren en volwassenen - +

Er is weinig bekend over de effectiviteit van behandelingen van ouderen met een angststoornis, obsessief compulsieve stoornis (OCS) of posttraumatische stress stoornis (PTSS). Daarnaast wordt er vaak verondersteld dat er verschillen zijn in symptoom presentaties van klachten tussen oudere volwassenen en jongere volwassenen. Ook wordt er niet zelden verondersteld dat ouderen minder goed profiteren van een gerichte psychologische behandeling dan jongere volwassen. Mijn onderzoek richt zich erop om allereerst te onderzoeken op welke leeftijd zich er verschillen voordoen in symptoom presentaties over de levensloop heen. Vervolgens zal ik de effectiviteit van behandelingen voor ouderen met een angststoornis, OCS of PTSS onderzoeken en deze uitkomsten vergelijken met jongere volwassenen.

Onderzoekers:
Promovenda: Melissa Guineau
Onderzoeksteam: Nessa Ikani, Gert-Jan Hendriks, Bea Tiemens, Richard Oude Voshaar

Locatie en contactgegevens:
Pro Persona, Nijmeegsebaan 61, 6525 DX Nijmegen
m.guineau@propersona.nl

Partners:

Universiteit Leiden, UMC Groningen, Radboud Universiteit, Indigo

Publicaties:

Verbeteren exposuretherapie voor sociale angststoornis door middel van testosteron - +

Dit onderzoek gaat over het verbeteren van exposure therapie voor sociale angststoornis door middel van testosteron. Sociale angststoornis is een veel voorkomende angststoornis. Een belangrijke instandhoudende factor van deze angststoornis is vermijdingsgedrag. Het doorbreken van dit vermijdingsgedrag is een belangrijk doel in exposure therapie. Uit onderzoek blijkt dat Testosteron (sociaal) toenaderingsgedrag stimuleert. Daarom onderzoek ik of testosteron toenaderingsgedrag binnen een exposure sessie voor sociale angst kan verbeteren en of dit vervolgens leidt tot verbeterde therapie effecten.

Onderzoekers:
Moniek Hutschemaekers
Karin Roelofs
Mirjam Kampman
Gert-Jan Hendriks
Rianne de Kleine

Locatie en contactgegevens:
m.hutschemaekers@propersona.nl

Partners:
Radboud Universiteit, Behavioural Science Institute
Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour

Publicaties:

  • De Kleine, R. A., Hutschemaekers, M. H. M., Hendriks, G. J., Kampman, M., Papalini, S., Van Minnen, A., & Vervliet, B. (2023). Impaired action-safety learning and excessive relief during avoidance in patients with anxiety disorders. Journal of Anxiety Disorders, 96, 102698.
  • Hutschemaekers, M.H.M., de Kleine, R.A., Kampman, M., Smits, J.A.J., & Roelofs, K. (2022). Social Avoidance in SAD and Testosterone Enhanced Exposure Efficacy: A pilot Investigation. Submitted Manuscript.
  • Hutschemaekers, M. H. M, de Kleine, R. A., Hendriks, G. J., Kampman, M., & Roelofs, K. (2021). The enhancing effects of testosterone in exposure treatment for social anxiety disorder: a randomized proof-of-concept trial. Translational psychiatry, 11(1), 1-7.
  • Hutschemaekers, M. H. M., de Kleine, R. A., Davis, M. L., Kampman, M., Smits, J. A. J., & Roelofs, K. (2020). Endogenous testosterone levels are predictive of symptom reduction with exposure therapy in social anxiety disorder. Psychoneuroendocrinology, 115, 104612.
  • Enter, D., Hutschemaekers, M.H.M., & Roelofs, K. (2018). Neuroendocrinological aspects of social anxiety and aggression-related disorders. In Routledge International Handbook of Social Neuroendocrinology (pp. 635–655). Abingdon.
Schematherapie voor (chronische) angstpatiënten - +

Schematherapie is ontwikkeld als behandeling voor patiënten met persoonlijkheidsstoornissen en andere chronische problematiek waarbij een karakterologische component wordt verondersteld. Initieel werd schematherapie vooral gebruikt bij de behandeling van patiënten met een borderline- of antisociale persoonlijkheidsstoornis (Cluster-B). Echter, de laatste jaren is er een groeiende belangstelling ontstaan voor het gebruik van schematherapie bij minder bekende doelgroepen, zoals patiënten met chronische angststoornissen die weinig profijt hebben van reguliere, effectieve behandelingen zoals cognitieve gedragstherapie(CGT).

Binnen ons project richten wij ons specifiek op schematherapie voor chronische angstpatiënten. Met behulp van verschillende onderzoeken willen wij drie doelen bereiken. Ten eerste willen wij de effectiviteit van schematherapie voor angstpatiënten in kaart brengen. Ten tweede willen wij een beter begrip krijgen van de werkingsmechanismen van schematherapie en ten derde willen wij de veronderstellingen in de theorie van schematherapie toetsen. Door deze doelen te behalen hopen wij een belangrijke bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van effectieve behandelingen voor chronische angststoornissen.

Onderzoekers:
Nancy Peeters
Julie Krans
Gert-Jan Hendriks
Boris van Passel
Eni Becker

Locatie en contactgegevens:
Gebouw Sterrenberg, Nijmeegsebaan 61, 6525 DX Nijmegen
n.peeters@propersona.nl

Publicaties: 

Schematherapie en imaginaire rescripting bij chronische angst, dwang of PTSS - +

Binnen dit project onderzoeken we of schematherapie en imaginaire rescripting effectieve behandelingen kunnen zijn voor mensen die kampen met chronische angst, dwang of PTSS. Deze behandelingen richten zich iets minder direct op de klachten en meer op factoren die het moeilijk maken om van de klachten af te komen, zoals bepaalde vastgeroeste patronen of negatieve verwachtingen die mensen maar lijken te kunnen bijstellen. Deze patronen of verwachtingen komen vaak voort vanuit vele negatieve leerervaringen eerder in het leven. Deze krijgen dan ook een duidelijke plek in de behandeling. Naast onderzoeken of dit werkt, kijken we ook naar waarom dit werkt, en voor wie en op welke manier dit het beste werkt.

Onderzoekers:
Julie Krans
Nancy Peeters

Locatie en contactgegevens:
Pro Persona Overwaal
Julie.krans@ru.nl

Publicaties:

https://www.researchgate.net/profile/Julie-Krans/research

NijCa²re onderzoeken - +

NijCa²re is een samenwerkingsverband van het Behavioural Science Institute van de Radboud Universiteit, het Expertisecentrum Depressie en het Expertisecentrum voor Angst, Dwang en PTSS van Pro Persona. In het laboratorium ontrafelen Eni Becker en haar collega’s, onder strikte condities de mechanismen van de psychopathologie.

Aandachttraining
Geheugen, aandacht en interpretatie spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van angststoornissen. ‘We zien dat mensen die langdurig in zorg zijn, geen aandacht en geheugen hebben voor positieve dingen’, zegt Eni. ‘Ze blijven langer hangen in negativiteit, hebben moeite om zich daarvan los te maken. Daardoor wordt de stoornis ook in stand gehouden. We hebben onlangs een aandachttraining ontwikkeld, een computerprogramma waarmee we deze automatische processen kunnen trainen. Het is een computerspelletje waarbij je alleen verder kunt komen als je naar de positieve plaatjes kijkt. Op die manier leren mensen om zich op positieve dingen te richten. Inmiddels hebben we subsidie gekregen om hiermee onderzoek te doen bij patiënten van Pro Persona.’

Testosteron
Een ander succesvol onderzoek gaat over toenaderings- en vermijdingsgedrag en het verbeteren van exposure, ofwel mensen blootstellen aan bedreigende situaties. ‘Testosteron kan exposure therapie verbeteren’, zegt Eni. ‘We hebben ontdekt dat patiënten die oogcontact mijden, er baat bij hebben als ze een beetje testosteron toegediend krijgen vlak voor een exposure sessie. Daardoor kunnen ze mensen makkelijker in de ogen kijken. Zo leren ze dat het wél mogelijk is om oogcontact te maken en dat dit geen negatieve consequenties heeft. Misschien merken ze zelfs dat hun sociale contacten hierdoor verbeteren.’

Video-feedback in de strijd tegen sociale angst bij kinderen
Onderzoekers van Pro Persona vroegen 141 kinderen van 8-12 jaar een korte, onvoorbereide presentatie te geven over zichzelf. Wat bleek: de kinderen die negatieve gedachten hadden tijdens de presentatie, waren na de taak een stuk negatiever over hun eigen presteren. Ze voelden zich ook angstiger.

Door de vicieuze cirkel van sociale angst zal het kind in de toekomst toch weer negatieve verwachtingen van zichzelf hebben. Een beproefde behandelmethode heeft dan niet altijd het gewenste effect, en kan in het slechtste geval zelfs negatief uitpakken. Maar wat helpt dan wel?

Volgens onderzoeker Rianne van Niekerk kan video-feedback helpen. ‘Wat zelfvertrouwen geeft is jezelf blootstellen aan iets dat je spannend vindt en dan de conclusie trekken dat het goed genoeg was. Samen een opname van de presentatie terugkijken en daar positief op reflecteren kan een kind dus enorm helpen.’

Rake vragen – Traumadetectie bij kinderen
Rakevragen.nu werd in november 2016 gelanceerd en is inmiddels hoog frequent bezocht. Het doel van deze website: kind- en jeugdtherapeuten bekwamen in het uitvragen van traumatische gebeurtenissen en de gevolgen.

Rake Vragen is ontstaan door samenwerking tussen de Radboud Universiteit Nijmegen en Overwaal, Exertisecentrum Angst, Dwang & PTSS. Lotte Hendriks was als GZ-psycholoog en onderzoeker bij Overwaal een van de kartrekkers van dit innovatieve concept: ‘Ik merkte dat veel hulpverleners moeite hadden met het vragen naar trauma bij jongeren. Het effect is dat de mogelijke gevolgen van onopgemerkte trauma’s niet worden behandeld. Voor mij is Rake Vragen een mooi voorbeeld van verbinding tussen onderzoek en klinische praktijk.’